Esenler ve Ferhat Paşa

Esenler ve Ferhat Paşa 

İstanbul Esenler’in yanı başında, günümüzde içerisinde gizemli bir köşkün bulunduğu çiftlik arazisinin sahibi, vaktiyle buraya küçük bir saray, Kasır ve müştemilatını inşaa ettiren merhum Serdar Ferhat Paşayı daha yakından tanıyalım.

Serdar Ferhad Paşa Osmanlı Devleti devrinde Arnavut devşirmesi olduğunu tarihi kaynaklar naklediyor. Paşa Topkapı Sarayı’nda Enderun’da yetişmiştir. Osmanlı Sarayında kapıcıbaşılık ile ayrılmış ve bir müddet sonra mirahur yani Osmanlı İmparatorluğu'nda padişahın atları başta olmak üzere binek ve yük hayvanlarına bakmakla görevli olan sarayın ahır sorumlu görevlisi ahır beyi olmuştur. Esenler, Üçyüzlüdeki inşaa ettirdiği üç yüzlü tarihi çeşmedeki kitabesinde de mîrâhur ünvanı yazmaktadır. 

Kanunî Sultan Süleyman’ın son seferi 973’de (1566) olan Zigetvar seferine mirahur olarak iştirak etmiştir. Yolda giderken müthiş bir yağmura tutulan ordu çok zahmet çekmiş ve mirahurun emrinde yük çeken develerden 500 kadarı ölmüştür.

Kanunî’nin bu tarihteki vefatı üzerine, naaşının İstanbul’daki türbesine nakli, Sokollu Mehmed Paşa’nın isteği üzerine, Vezir Ahmed Paşa, Mısır’dan gelip sefere iştirak eden Ali Paşa ve o sırada mirahurluktan ayrılan Ferhad Ağa ve Şeyh Nureddinzade Efendi sufileri tarafından hep birlikte yapılmıştır.

Ferhad Paşa, daha sonra 1 Safer 990’da (25 Şubat 1582) yeniçeri ağalına yükseldi.

Uzun müddet başmirahur olan Ferhad Ağa/ Paşa, Sokollu Mehmed Paşa’nın amcazadesi Budin Beylerbeyi Mustafa Paşa’nın Budin şehrindeki idamına memur edilmiştir. 

Ferhad Paşa yeniçeri ağalığından ayrıldıktan kısa bir zaman sonra 3 Zilhicce 990’da (29 Aralık 1582) vezaret verilerek Rumeli beylerbeyliğine atandı. Rumeli beylerbeyi oluşundan üç ay sonra Veziriazam Siyavuş Paşa’nın sevkiyle şark seferine memur edildi.

Ferhad Paşa büyük bir debdebe ile 4 Rebiyülevvel 991’de (29 Mart 1583) Pazartesi günü İstanbul’dan Üsküdar’a geçti. Osmanlı ordusu İbrahim Ağa Çayırı’nda çadır kurdu. Burada 10 gün kadar kalan Paşa, 60 bin asker, dört yüz çavuş, 300 top, 10 bin inşaat amelesi ve iki milyon akçe alarak yola çıktı. Şark seferinde büyük başarılar kazanan Ferhad Paşa bilinmeyen bir sebepten dolayı serdarlıktan alınmış ve üçüncü vezir olarak kubbe altına yerleşmiştir. Fakat şark işlerinin kötüye gitmesi üzerine, iyi bir serdar olamayan Sinan Paşa’nın yerine 23 Muharrem 994 (14 Ocak 1586) tarihinde ikinci defa şark serdarlığına atanmıştır. Ferhad Paşa 10 Şevval 999 (1 Ağustos 1591) tarihinde ikinci vezir iken Koca Sinan Paşa yerine sadrazam tayin edildi. Fakat 8 ay sonra azledildi. Yerine Kanijeli Siyavuş Paşa sadrazam oldu. Bunun dahi 10 ay varmadan azli üzerine Koca Sinan Paşa üçüncü defa veziriazam oldu.

Sultan III. Mehmed’in yaptığı teklif üzerine Sinan Paşa yerine 6 Cemaziyelahir 1003 (16 Şubat 1595) tarihinde ikinci defa sadrazam oldu. Aynı zamanda serdarı Ekrem olan paşa 17 Şaban 1003 (27 Nisan 1595) tarihinde Eflak seferine çıktı. Bu sefer sırasında Eflak ve Boğdan’ın özel voyvodalık durumuna son vererek vilâyet hâline getirdi ve vali tayin etti. 

Avusturya elçilik heyetinde bulunan Baron W. Wratislaw’ın uzun boylu, esmer, sevimsiz bir kimse diye tasvir ettiği (Anılar, s. 49-50) Ferhad Paşa Osmanlı kaynaklarında liyakat sahibi, üstlendiği görevi yerine getiren bir devlet adamı olarak zikredilmiş, özellikle İran seferlerindeki başarıları övülmüştür. III. Murad tarafından takdir edildiği halde III. Mehmed’in tecrübesizliği sebebiyle muhaliflerinin telkinlerine aldanıp onu gözden çıkardığı da belirtilmektedir (Naîmâ, I, 125). Kendisi gibi Arnavut asıllı olan Sinan Paşa ile aralarındaki çekişme ve devlet merkezinde adamları ve taraftarlarıyla âdeta iki ayrı parti gibi birbiri aleyhine yürüttükleri yoğun faaliyet, XVI. yüzyılın son çeyreğinde Osmanlı iç siyasetinin ve merkezî bürokrasinin en önemli olaylarından birini oluşturur.

Fakat Ferhat Paşa, Sinan Paşa’nın bitmek bilmeyen entrikaları neticesinde sadaretinin beşinci ayı dolmadan azledildi ve 4 Safer 1004 (9 Haziran 1595) tarihinde boğdurularak idam edildi.

Yedikule’den alınan cesedi, Camii Kebir Caddesi ile Feshane Caddesi’nin birleştiği yerdeki muhteşem türbesine defnedildi.

Tarihte bir dönem Esenler’deki günümüzde mevcut olmayan Serdar Ferhad Paşanın saray yavrusu kasır, etrafındaki su yapılarından bazıları olan sarnıçlar, su terazisi ve çeşme önemli tarihi eserler arasında sayılabilir. Esenler Üçyüzlüdeki Çinçin deresi üzerindeki tarihi kemerli köprü ve günümüzde mevcut olan Üçyüzlü çeşme Ferhat Ağa’nın yegane hatırasıdır.

Allahuâlem, muhakkak’ki Allah C.C. her şeyin en iyisini ve en doğrusunu bilendir.

Kalın sağlıcakla. 

Selam ve dua ile…

Kaynaklar ve Bağlantılar:

Beytullah Yıldırım Esenler Araştırmaları

İslam Ansiklopedisi

Naîmâ, I, 125

W. Wratislaw Anılar, s. 49-50

Beytullah YILDIRIM Esenler Araştırmaları

Yerel Tarihçi Araştırmacı Yazar

esenlerarastirmalari@gmail.com 

İstanbul / Esenler 27.05.2024